Laren, 17 mei 2015
Bleke klaproos (Papaver dubium)
Vindplaats: Hilversum, Weg over Anna's Hoeve, 14 mei 2015, in de berm
Vindplaats google maps
Bloeiwijze: De klaproos heeft maar 1 bloem per stengel, de eindstandige enkelvoudige bloem. Van laat in de lente tot en met augustus bloeit de Bleke klaproos. De bloemen vallen direct op door de grote bloemen met grote, maar fijne en dunne bleekrode tot oranjerode kroonbladen die snel verschrompelen of afvallen. Voor de bloei hangen de bloemknoppen aan de lange bloemstelen naar beneden gebogen en dan zijn de twee harige kelkbladen die de hele bloem omhullen zichtbaar.
Papaverfamilie
De papaverfamilie (Papaveraceae) omvat kruiden met meestal giftig wit of geel melksap. Het is een familie van tweezaadlobbige planten. Het bekendste product van het melksap is opium, vervaardigd van ingedroogd melksap van de slaapbol of opiumpapaver (papaver somniferum). Een ander bekend product is blauwmaanzaad.
Kenmerken
De plant is geheel behaard met afstaande stijve haren op stengels en bladeren, maar de haren aan het bovenste deel van de bloemstengel zijn aangedrukt, een duidelijk onderscheid met de grote klaproos. De Bleke klaproos komt voor rondom de Middellandse zee en in het grootste deel van Europa. Ze was, behalve in het noordoosten van Nederland een algemeen voorkomende graanakker plant, maar tegenwoordig komt de plant vooral voor op open zanderige, redelijk voedselrijke terreinen, spoorbermen, kanten van wegen, in de duinen en op verstoorde plaatsen. Als een verstoorde bodem, waar in eerste instantie veel klaprozen op verschijnen langere tijd met rust gelaten wordt, zie je klaprozen na enige jaren sterk in aantal teruggaan.
De klaproos wordt al sinds de Oudheid in verband gebracht met de dood. Door de slaapverwekkende opiaten die sommige papavers bevatten stond de plant bij zowel de Grieken als de Romeinen symbool voor de eeuwigdurende slaap. Veel graven en tombes uit de Oudheid zijn dan ook voorzien van een afbeelding van de klaproos. Pas in de twintigste eeuw werd de plant specifiek een symbool voor de gevallen soldaten. Op 2 mei 1915 was de Canadese chirurg John McCrea getuige van de begrafenis van zijn vriend, luitenant Alexis Helmer. Helmer was één van de ruim 70.000 Geallieerde slachtoffers van de Tweede Slag om Ieper, de eerste veldslag waarbij het Duitse leger gifgas inzette. Het viel McCrea tijdens de ceremonie op dat de graven van de gevallen soldaten voornamelijk begroeid waren door klaprozen. Het inspireerde hem tot het schrijven van “In Flanders Fields”, een gedicht over de oorlog en de dood.
In Flanders fields, the poppies blow
Between the crosses, row on row
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below…
We are the Dead. Short days ago
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved, and were loved, and now we lie
In Flanders fields…
Take up our quarrel with the foe:
To you from failing hands, we throw
The torch; be yours to hold it high.
If ye break faith with us who die
We shall not sleep, though poppies grow
In Flanders fields…
Het stuk van McCrea werd later dat jaar gepubliceerd in het Engelse tijdschrift Punch en groeide uit tot één van de bekendste gedichten over de Eerste Wereldoorlog. In 1918 schreef de Amerikaanse schrijfster Moina Michael een eerbetoon aan het werk met haar eigen gedicht “We Shall Keep the Faith”. Ze verwees hierien ook naar de klaproos en stelde dat die voortaan symbool moest staan voor de oorlogshelden. Op 9 november 1918, twee dagen voor het einde van de Eerste Wereldoorlog, begon ze voor het eerst met het uitdelen van klaprozen als herdenkingssymbool. Twee jaar later was het American Legion, de Amerikaanse stichting voor oorlogsverteranen, de eerste organisatie die de klaproos officieel als haar symbool koos. Het werd al snel een traditie onder de leden om bij de herdenking van de Eerste Wereldoorlog op 11 november een klaproos op het uniform te dragen. Niet veel later verspreidde het gebruik zich ook naar de veteranen in onder andere Groot-Brittannië en Canada. Al snel werd besloten om klaprozen van papier of plastic te gebruiken, omdat de blaadjes van de echte klaproos zo snel loslaten. De kunstmatige varianten worden tegenwoordig vaak verkocht door de veteranenorganisaties om op die manier geld op te halen voor hun stichting.
De naam Robertskruid zou of afgeleid zijn van rood of van Robert of Ruprecht, aartsbisschop van Salzburg, die reeds in de 17e eeuw dit kruid als geneesmiddel aanbeval tegen oogontstekingen, huiduitslag, dauwworm en mondontstekingen. De een- tot tweejarige plant kan tot 50 cm hoog worden en staat vaak aan de onderrand van plantengemeenschap waarin ze staat. tot 6,5 cm grote bladeren zijn in omtrek driehoekig, en een of tweemaal geveerd. De deelblaadjes van de drie- tot vijftallige bladeren zijn ingesneden. Het middelste deelblaadje lijkt een eigen steel te hebben en staat los van de nevenliggende andere deelblaadjes. Daardoor is Robertskruid binnen het geslacht Geranium gemakkelijk te onderscheiden van de andere soorten. Soms kleuren de bladeren een beetje roodachtig. Dat speelt vooral op droge ondergrond. Ook de stengel kleurt vaak rood.
