Herderstasje (Capsella bursa pastoris)
Vindplaats: Laarder Eng, 4 mei 2015, in de berm.
Bloeiwijze: De bloeiwijze is een langgerekte tros aan het eind van een centrale relatief lange bloeias. De bloemen hebben de typische bouw van de kruisbloemenfamilie (Brassicacaea): 4 kelkbladen, 4 kroonbladen, 6 meeldraden, 2 korte en 4 lange en een bovenstandig tweehokkig vruchtbeginsel. De bloemen zijn wit met de kelkbladen vaak met rode rand. De vruchten of hauwtjes zijn zeer karakteristiek (daar komt ook de naam herderstas vandaan). Ze zijn lang gesteeld, afgeplat en driehoekig of hartvormig. Het tussenschot, waaraan de zaden geplaatst staan, is goed te herkennen. Bloeiperiode is van maart tot december. In de volksmond staat het herderstasje ook bekend als lepeltjesdief, beursjeskruid, tasjeskruid, bloedkruid, eendepootjes, ganzetongen, lepels en vorken, moederstasje en tuinlepeltje.
Kruisbloemen
De kruisbloemenfamilie (cruciferae of brassicaceae) wordt veel gegeten: bloemkool, boerenkool, broccoli, spruitjes, witte kool, chinese kool, radijs, mosterd en koolrabi. Maar niet alle leden van deze familie zijn eetbaar. Sommige leden hebben een hoog erucazuurghalte, wat het niet veilig maakt ze in grote hoeveelheden te eten. De familie komt wereldwijd voor en bestaat uit zowel eenjarige, tweejarige als overblijvende planten. De bloemen van de kruisbloemigen hebben vier kroon- en vier kelkblaadjes die in een kruis tegenover elkaar staan. Ze zijn daardoor gemakkelijk te herkennen.
Kenmerken
De geslachtsnaam 'Capsella', betekent 'doosje'. De soortnaam 'bursa-pastoris' is samengesteld uit de woorden 'bursa', wat 'beurs' of 'tas' betekent, 'pastoris' staat voor 'herder'. Ook de Nederlandse, Duitse (Hirtentaschl), Franse (Bourse a Pasteur) en Engelse naam (Shepard's Purse) zijn op de botanische naam gebaseerd (of andersom?). De naam verwijst naar de vorm van de hauwtjes die lijken op de zak of tas die herders vroeger meenamen, je ziet deze tassen nog wel op oude schilderijen bijv. van Pieter Breughel.(zie foto detail schilderij). Herderstasje komt oorspronkelijk ut het Middellandse Zeegebied, maar heeft zich overal verspreidt, behalve in de tropen. Het gebruik van Herderstasje als voedsel gaat tenminste 8000 jaar terug. De zaden werden ook teruggevonden in de maag van de Tollundman, het beroemde veenlijk uit Denemarken, dat dateert uit het begin van onze jaartelling. Voor zo'n alom tegenwoordige plant is er verrassend weinig over geschreven in de oudheid, maar ook in de Middeleeuwen. Het werd wel zeer algemeen gebruikt tegen bloedingen, huidziekten, en om onzichtbaarheid te bewerkstelligen. Tijdens de Engelse Middeleeuwen werd het tegen kiespijn gebruikt, het was dan wel zaak dat de patiënt het takje Herdertasje links in de mond deed als de pijn rechts zat en omgekeerd.
De kleine herderstassnuitkever (Ceutorhynchus erysimi) leeft van de herderstas en van andere leden van de brassicacaea familie. De larven van deze kever mineren de bladeren van de plant, later ook de stengels en de wortels. Ze verpoppen zich in de bodem en in juni/juli komt er een nieuwe generatie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten